نشریه صنعت مقاوم سازی و بهسازی
پیاپی 9 (پاییز 1393)

کابل به عنوان یک عنصر انعطاف پذیرکه فقط قادر به تحمل نیروهای کششی است شناخته شده است. در سال های اخیر استفاده از مهاربندهای کابلی در انواع مختلف توسط محققین معرفی شده است. کابل فولادی یک عضو باربر کششی بوده که دارای مقاومت کششی بالایی است و مقاومت خوبی در برابر خوردگی، سایش و خستگی دارد. این قابلیت کابل باعث ایجاد ایده استفاده از کابل در بهسازی لرزه ای سازه ها شده است. در این مقاله در ابتدا تاریخچه استفاده از کابل گفته شده و پس از تشریح هندسه کابل و خواص آن، به مزایای استفاده از کابل پرداخته شده است. در این مقاله نهایتا به موارد متعدد استفاده از کابل در ساختمان اشاره شده و نحوه استفاده از آن برای المان های باربر جانبی و همچنین انجام بهسازی لرزه ای سازه ها تشریح شده است.

با گسترش تکنولوژی حمل و نقل زیرزمینی نظیر قطارهای درون شهری تحقیق و بررسی روش هایی برای حفاری و نگهداری این فضاها، به منظور کاهش اثرات زیان بار بر روی سازه های سطحی بخصوص در زمین- های نرم و سست، روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند. استفاده از روش هایی مناسب برای جلوگیری از گسترش زون پلاستیک و در نتیجه کاهش نشست های سطحی زمین از جمله موضوعات مهمی است که در تحقیق حاضر به بررسی آن پرداخته شده است.
بدین منظور، با استفاده از نتایج مطالعات ژئوتکنیک و ابزار دقیق انجام شده در پروژه متروی کرج بخشی از مسیر واقع شده در خاک های بسیار سست انتخاب گردید. ابتدا توسط روش عددی تفاضل محدود (FLAC 3D) میزان تغییر شکل ها و جابجایی ها در سطح زمین حاصل از حفر تونل محاسبه و برای تائید دقت مدل ساخته شده، نتایج با اندازه گیری های میدانی ابزار دقیق مقایسه شد. در ادامه برای تقلیل نشست زمین به بررسی، مدل سازی و مقایسه روش هایی از جمله میخ کوبی، تزریق بتن در سقف تونل و استفاده ازفورپول های فایبر- گلاس در جبهه کار حفاری پرداخته شد. بررسی این روش ها نشان داد که کنترل گسترش تغییر شکل ها از جبهه حفاری به سطح زمین توسط روش فورپولینگ با توجه به جنس خاک، عمق قرار گیری تونل و شکل آن، مناسب ترین روش برای کاهش نشست سطحی زمین است.

پایدارسازی دیواره گودبرداری ها در مجاورت سازه های تاریخی از حساسیت بیشتری نسبت به پایدارسازی ها در شرایط شهری عادی برخوردار است. مقاله حاضر به ارائه فرضیات و روش های تحلیل و طراحی پایدارسازی گود پروژه توسعه صحن مطهر علوی(ع) در نجف اشرف می پردازد. برای این منظور ابتدا شرایط هندسی و ژئوتکنیکی پروژه ارائه گردیده، سپس وضعیت سازه های مجاور گود و سربار آن ها بررسی و ارائه شده و بر مبنای آن محاسبات و مدل سازی عددی مساله با نرم افزار المان محدود PLAXIS برای شرایط مختلف بارگذاری استاتیکی و شبه استاتیکی ارائه گردیده است. با توجه به اتصال سازه اصلی به سازه نگهبان گود که ترکیبی از شمع های بتنی و مهارهای کابلی چند رشته ای است، در مدل سازی عددی برهم کنش سازه داخل گود با سازه نگهبان گود منظور شده و مقدار اندرکنش با فرضیات مختلف اتصال سازه به دیوار نگهبان بررسی گردیده است. در نهایت صحت فرضیات و روش تحلیل و طراحی سیستم پایدارسازی گود مورد مطالعه از طریق مقایسه نتایج مدل سازی های عددی با تغییر مکان های واقعی حاصل از عملیات پایش دیواره گود حین اجرای عملیات گودبرداری، مقایسه گردیده و نتایج آن ارائه شده است.

قاب های فولادی با مهاربندهای واگرا به عنوان یکی از سیستم های رایج مقاوم در برابر زلزله با شکل پذیری و سختی مناسب دارای آرایش های مختلفی بوده، که یکی از آن ها شامل اتصال تیر پیوند به ستون می باشد. این نوع اتصالات، تا قبل از زلزله نورثریج (1994)، از نوع خمشی در نظر گرفته می شدند. همچنین پژوهش های انجام شده در پی زلزله نورثریج حاکی از آن بود که اتصالات تیر پیوند به ستون در معرض شکست های ترد همانند اتصالات در قاب های خمشی قرار گرفته است. در این پژوهش، سعی شده است تا نوع جدیدی از مستهلک کننده های انرژی (فلزی جاری شونده)، معرفی شود. این مستهلک کننده متشکل از یک حلقه که موجب افزایش شکل پذیری و جذب انرژی زلزله شده و یک قوطی برای افزایش ظرفیت باربری، که توسط صفحات اتصال به حلقه شکل پذیر متصل می شوند، می باشد. نرم افزار OpenSees به منظور بررسی عملکرد المان پیشنهادی در قاب های فولادی با مهاربندهای واگرا تحت تحلیل استاتیکی غیر خطی مورد استفاده قرار گرفته است. ضرایب رفتار و منحنی های به دست آمده حاکی از آن است که المان معرفی شده می تواند به عنوان یک عضو جاذب انرژی و فیوزی جهت کنترل کمانش یک مهاربند عمل نموده، ضمن آنکه شکل پذیری لازم را نیز تامین کند.

امروزه برای ارزیابی دقیق تر سازه و مشخص کردن مقدار خرابی آن از شاخص خرابی استفاده می شود. با دانستن شاخص خرابی یک سازه می توان علاوه بر داشتن درک صحیح از رفتار آن، نسبت به تبیین خطوط قرمز طراحی اقدام کرد. همچنین برای کنترل وضع ساختمان، دانش نحوه خرابی آن برای ارائه برنامه های بهسازی الزامی است. در این مقاله پس از بررسی دو شاخص خرابی لرزه ای تحلیلی مهم، یک شاخص خرابی مبنا تعیین می شود. به منظور نشان دادن چگونگی تعیین پارامترهای شاخص خرابی پیشنهادی، قاب های فولادی، قبل و بعد از بهسازی لرزه ای با مستهلک کننده های ورق مثلثی افزاینده میرایی و سختی، مورد ارزیابی لرزه ای قرار می گیرند و میزان خرابی کلی برای آن ها تعیین می شود. نتایج به دست آمده از این مقاله نشان می دهد که شاخص خرابی رافائل و میر در مقایسه با سایر روش های مشابه به دلیل سهولت در تعیین پارامترهای مشخص کننده میزان خرابی کلی، می تواند موجب تسریع در تصمیم گیری شود و همچنین استفاده از سیستم مستهلک کننده افزاینده میرایی و سختی، باعث کاهش میزان خرابی رافائل و میر به نصف می شود.

بتن پاششی (پرتابی) یکی از پرکاربردترین روش ها برای تثبیت، مقاوم سازی و ایجاد سازه نگهبان در ترانشه- ها و ایجاد تونل ها می باشد. بتن پاششی به روش خشک، به دلیل سهولت اجرا استفاده بیشتری از بتن پاششی به روش تر دارد. اختلاط مصالح یکی از مراحل مهم اجرای بتن پاششی می باشد. با توجه بیشتر به روش اختلاط می توان هزینه های اجرای این نوع بتن را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داد. کاهش هزینه های اختلاط مصالح به دلیل حجم بسیار بالای بتن پاششی در ایجاد سازه های نگهبان و سازه های زیر زمینی اهمیت بسیار بالایی دارد. به حداقل رساندن افت (دورریز) مصالح در کاهش هزینه ها موثر خواهد بود. در بعد کلی تر با اضافه کردن هزینه هایی از قبیل استهلاک ماشین آلات سنگین که جهت اختلاط به کار می رود و خود هزینه سوخت و مواردی از این قبیل که به پروژه تحمیل می شود این نقش پر رنگ تر نیز خواهد شد. این مقاله ابتدا به بررسی روش های متداول اختلاط مصالح بتن پاششی خشک در پروژه تونل و ایستگاه های مترو تهران پرداخته و سپس افت مصالح در روش های مورد اشاره در مقاله مقایسه گردیده و راهکاری جهت کاهش افت مصالح ارائه می شود.

امروزه سازه های فضاکار یکی از پرکاربردترین سازه های مورد استفاده درصنعت ساخت و ساز بوده و با توجه به سختی بالا و سبکی و انعطاف پذیری آنها، سازه ای مناسب برای پوشش دهانه های بزرگ به شمار می آیند. سازه های گنبدی دو لایه نیز به علت شکل هندسی سازه از سختی بالایی برخوردارند. با توجه به آسیب پذیر بودن سازه های فضاکار در برابر زلزله، بررسی رفتار لرزه ای این سازه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجا که این سازه ها از درجه نامعینی بالایی برخوردار هستند، برای تحلیل و بررسی رفتار لرزه ای آنها از تحلیل های استاتیکی معادل استفاده می شود. در این تحقیق از تحلیل استاتیکی غیر خطی (پوش آور) برای بررسی رفتار لرزه ای سازه ها استفاده شده است. مدلهای در نظر گرفته شده در این تحقیق، گنبد دو لایه دیامتیک با اتصالات مفصلی و اعضای لوله ای فولادی بوده که در آنها با ثابت نگه داشتن و تغییر نسبت ارتفاع به دهانه، تغییرات ارتفاع و همچنین تغییر تعداد و فواصل تکیه گاهی ضریب رفتار سازه مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدل ها ضریب شکل پذیری، ضریب اضافه مقاومت، دوره ی تناوب سازه و ضریب رفتار سازه در دو راستای افقی و قائم و تاثیر نسبت ارتفاع به دهانه و تعداد تکیه گاه، بر پارامتر های فوق بررسی شده است. با بررسی نتایج و تغییرات ضریب رفتار مدل های انتخابی، مقدار ضریب رفتار در راستای افقی برای این نوع سازه ها 2/4 و در راستای قائم 2/7 پیشنهاد می شود.

با توجه به ضرورت بهره برداری بهینه از ظرفیت های درونی شهرها در برنامه ریزی توسعه شهری، سیاست های ساماندهی پهنه های شهری فرسوده موضوع بررسی علمی و عملی قرار گرفته است. پروژه «بررسی نظام مداخله بهینه برای ساماندهی پهنه های فرسوده شهر تهران» در همین راستا و به پیشنهاد مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران توسط مهندسین مشاور طرح و آمایش به انجام رسیده است. در این پروژه برای استفاده از تجربیات جهانی و شناخت نظام اقدام برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده و قدیمی، تجربه کشورهای انگلیس، مراکش، تونس، نروژ، سوریه، آمریکا و مصر بررسی شده است. همچنین در این پروژه اقداماتی که برای ساماندهی پهنه های فرسوده در شهرهایی نظیر تهران، مشهد، اصفهان، ساری و شیراز انجام شده نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با توجه به شرایط کنونی مداخلات ساماندهی در شهر تهران و با توجه به نتایج بدست آمده از تجربیات کشورهای مختلف نظام مداخله ای برای ساماندهی پهنه های فرسوده پیشنهاد شده است.
نتایج مطالعات پروژه نشان می دهد که در منطقه یک شهرداری تهران مسئولیت نظام ساماندهی پهنه های فرسوده شهری با مدیریت شهری است. سیاست گذاری و برنامه ریزی اقدام با دقت و مراقبت کافی انجام گرفته و سازمان های مسئول و موثر در این امر با مدیریت شهری همکاری بسیار مسئولانه و نزدیک دارند. مشارکت مردم در این اقدامات نیز گسترده و مطلوب است. اما برخلاف آن، تجربیات ساماندهی ما در زمینه پهنه های فرسوده در تهران و شهرهای ذکر شده نشان می دهد که هماهنگی میان سازمان های مسئول وجود نداشته و در شرح وظایف سازمانی آنها نیز تداخل وجود دارد؛ سازمان مشخصی هدایت مطلوب نظام اقدام، سیاست گذاری و برنامه ریزی برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده را بر عهده ندارد؛ نظرات کارشناسی مورد توجه قرار نمی گیرد؛ انتظار مسئولین از مردم به جای مشارکت کامل به شراکت اقتصادی خلاصه می شود؛ مردم نسبت به برنامه های اقدام توجیه نشده و میزان نارضایتی آنها بسیار زیاد است. براساس یافته های پروژه، بررسی عوامل موثر در ایجاد فرسودگی نشان می دهد که فرسودگی به سبب عوامل متعدد حادث می شود و از این رو در تعیین شاخص های شناسایی پهنه های شهری فرسوده، توجه به یک عامل کافی نیست و عوامل مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی نیز می بایست در نظر گرفته شود. بر این اساس نظام مداخله یکپارچه ای پیشنهاد گردیده و در زمینه چگونگی تامین منابع مالی برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده از طریق اقداماتی چون تجمیع، ایجاد شرکت های تعاونی ساکنین، استفاده از کمک های دولت و... و همچنین راه های جلب مشارکت مردمی برای پروژه های ساماندهی پهنه های فرسوده راهکارهایی پیشنهاد شده است. نکته مهم توجه به این مسئله است که هر گونه اقدام در جهت ساماندهی پهنه های فرسوده از یکسو مستلزم سیاست گذاری، برنامه ریزی و برخورداری از مدیریت اجرایی هماهنگ است و از دیگر سو نیازمند مشارکت فعالانه و همه جانبه مردم با مدیریت شهری است.

رودخانه ها در مسیر روند تکاملی خود همواره دستخوش تغییر و تحول و دگرگونی بوده اند. فرسایش جداره ها و بستر رودخانه و رسوب گذاری در قسمت های دیگر، تخریب سواحل رودخانه و نیز بروز طغیان های فصلی، اغلب خسارت های جبران ناپذیری را به ساکنین حاشیه رودخانه و تاسیسات اطراف آن وارد می سازد. روش های مختلف عملیات ساماندهی رودخانه به منظور کاهش خسارت ها و نیز بهره برداری مناسب از امکانات رودخانه، به تناسب نوع و شرایط آن انجام می گیرد. از جمله این روش ها، منحرف کردن جریان رودخانه یا کاهش سرعت جریان در نزدیکی ساحل است. آبشکن ها از مهم ترین سازه هایی هستند که در رودخانه بدین منظور ساخته می شوند. یکی از مهم ترین پارامترهایی که در طراحی آبشکن ها نقش مهمی ایفا می کند، حداکثر عمق آبشستگی است. همچنین بسیاری از سازه های هیدرولیکی ساخته شده در رودخانه ها به علت آبشستگی زیاد در اطراف و پایین دست آن ها در مواقع عادی و سیلابی تخریب شده و خسارت های جبران ناپذیری به بار آورده اند. در این مقاله سعی بر آن شده تا پدیده آبشستگی در سه حالت جاذب، عمود و دافع استقرار آبشکن نسبت به جدار رودخانه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج قابل قبولی در این رابطه به دست آید.

هزینه یکی از مهمترین مسایل در سرتاسر چرخه عمر مدیریت پروژه است و می تواند به عنوان یکی از پارامترهای پروژه و نیروی هدایت گر موفقیت پروژه در نظر گرفته شود. تغییر هزینه یک پدیده بسیار عادی است و تقریبا با تمام پروژه های ساخت فاضلاب همراه است. اخیرا ثابت نگه داشتن پیش بینی هزینه در مورد پروژه های فاضلاب هم برای مشتری هم برای پیمانکاران پروژه، یک مسئله جدی شده است. در این کار تحقیقاتی سعی شده عوامل موثر بر تغییر هزینه در پروژه های فاضلاب در مصر و راه های ممکن برای هماهنگی با این پدیده شناسایی و رتبه بندی شود. این کار با استفاده از یک نمونه آماری و پرسش نامه تهیه شده در شرکت و حل به روش گروهی انجام گرفت. از این طریق تعدادی از عوامل تغییر هزینه برای پروژه های ساخت فاضلاب شناسایی شدند. بطور کلی 52 عامل برای درج در پرسش نامه فهرست بندی و توسط کارشناسان و نمایندگان شرکت های خصوصی و عمومی بررسی شد. اطلاعات با استفاده از شاخص اهمیت نسبی رتبه بندی و با درصدهای ساده تحلیل شدند و هزینه تکمیل پروژه با توجه به عوامل مختلف پیش بینی گردید.

آمریکای لاتین بخش وسیعی از جهان و حدود 15 ٪ از سطح زمین را در برگرفته است. امریکای لاتین 20 کشور دارد که در حدود 400 دولت منطقه ای (ایالت یا استان) و 16000 دولت محلی را دارا می باشد. این مناطق دارای انواع نژاد، زبان و لهجه، شرایط آب و هوایی، تاریخ و سیستم های سیاسی هستند که در آن تنها 4 کشور تحت حکومت فدرالی اداره می شود. در این سیستم، تقسیم قدرت در میان دولت های ملی، منطقه ای و یا محلی، با قانون اساسی می باشد که خصیصه های هر سطح را تعریف می کند. آرژانتین، برزیل، مکزیک و ونزوئلا، با هم، 65٪ از جمعیت منطقه و درصد مشابهی از سطح امریکای لاتین را تشکیل می دهند. مفاهیم پارسل، شناسایی و تشریح آن ها، محدودیت های حقوق مالکیت و بسیاری از جنبه های دیگری که مربوط به کاداسترهستند، در بین آنها متفاوتند. در این مقاله به مقایسه ساختار کاداستر و ثبت زمین در کشورهای فدرال امریکای لاتین می پردازیم و یک چشم انداز برای پیاده سازی سیستم کاداستر سه بعدی برای هر یک از آنها طبق قانون آنها ترسیم می کنیم.